Pageviews Za 12-05-2018 20.55 uur 64.095
Gekopieerd Interview uit Trouw zodat ook U het kan lezen .
'Nergens voel ik me zo
onwelkom als in een moskee'
Mounir
Samuel– 10:37, 11
mei 2018
Seyran Ateş
© Hollandse Hoogte/Polaris ImagesInterview
( met Uw goedvinden plaats ik de twee foto's die bij de reportage horen )
Voor imam
Seyran Ateş zijn vrouw en man gelijk, ook in de moskee.
Daar zijn veel moslims
mordicus tegen. Dus moet Ateş zwaar beveiligd worden.
Imam Seyran
Ateş wordt omringd door maar liefst zestien bewakers.
Ze is dan ook omstreden,
als oprichter en leider van de Ibn Rushd-Goethemoskee in Berlijn.
Die gaat
verder waar ieder ander vrouwelijk moskee-initiatief stopt.
Mannen en
vrouwen bidden er naast elkaar.
Homoseksuelen, lesbiennes en transpersonen zijn
er welkom. Vrouwen verrichten de gebedsoproep, ze gaan er voor in het gebed
zónder hoofddoek.
Interreligieuze en homoseksuele koppels uit heel Europa laten
zich er trouwen.
Daarmee
haalde Ateş zich de woede van miljoenen moslims op de hals.
Turkse religieuze
autoriteiten en de gezaghebbende soennitische Al-Azhar-universiteit in Cairo
veroordeelden haar.
Ze kreeg doodsbedreigingen, maar de oud-advocate en
moslimfeministe ging door.
Wat betekent het voor u om iedere vrijdag weer in de
moskee voor te gaan?
“Het is zo
bevrijdend om samen te bidden, vooral voor vrouwen.
Velen voelen voor het eerst
hoe het is om mens te zijn en als zodanig volledig te worden gerespecteerd, in
plaats van gereduceerd te worden tot vrouw en seksobject dat met de ogen
wordt uitgekleed en weggekeken.
Door samen te bidden en van gender geen issue
te maken, komt de focus eindelijk te liggen op spiritualiteit en niet op
seksualiteit.”
Waarom voelde u als advocaat de noodzaak een moskee te
starten?
“Ik besefte
dat terwijl ik in de rechtbank de grondwet verdedig, er ondertussen in iedere
moskee tegen de grondwet in gebeden werd. Zelfs in de vorm.
Er is geen plek in
Duitsland waar ik mij als vrouw minder welkom voel, dan juist in de moskee.
Dus
moest ik daar beginnen.
“Je kunt de
moskee toch niet binnengaan en bidden tegen de grondwet?
Toch is dat wat er in
onze Nederlandse en Duitse moskeeën gebeurt: moslims bidden tegen ieder
gelijkheidsbeginsel in.
De ideologie die binnen de moskee verkondigd wordt,
heeft een effect daarbuiten.
Moskeeën vormen de morele gids voor de
gemeenschap.
De segregatie in de moskee en de reductie van de vrouw tot
seksueel object die daaraan ten grondslag ligt, beïnvloeden het denken van
jonge moslims.”
Ateş
memoreert de kech-kwestie, rond de Nederlands-Algerijnse rapper Boef: die
maakte drie vrouwen die hem een lift hadden gegeven, voor kech (hoer)
uit. “Ook zijn denken is een product van segregatie en het hardnekkigste
probleem binnen de islam, namelijk de vraag: wie bezit de vrouw en haar
lichaam?”
© Hollandse Hoogte / Polaris Images
Hoe ziet u die vraag terug in uw dagelijkse praktijk?
“Als je lang
genoeg met een vrome gelovige praat, kom je vroeg of laat altijd bij het denken
uit dat de feitelijke functies van de vrouw beperkt zijn tot moederschap en
seksueel genot.
Verder is ze inferieur, onbetrouwbaar, zwak en ongeschikt voor
iedere vorm van leiderschap.
“Mannen
willen de controle over vrouwen en ontnemen haar het zelfbeschikkingsrecht.
De
vrouw is niet meer dan haar genitaliën, die vervolgens beschermd dienen te
worden door de hele gemeenschap.
“We lijden
aan een maagdelijkheidsmanie.
Van alle vrouwen die de profeet trouwde - en dat
waren er een hoop - was er maar één maagd: Aisha.
Maagdelijkheid was toen
helemaal niet zo’n probleem.
Maar naarmate de vrouw verder achter de voordeur
werd gedrukt en de gender-segregatie groeide, nam ook de seksuele fantasie en
erotisering van de vrouw toe.
In de Koran staan beschrijvingen van de hoeri’s,
de nimfen in het paradijs, maar de 72 maagden die martelaren na de dood zouden
wachten?
Die zijn een product van gefrustreerde mannelijke fantasieën in de
ahadith (latere overleveringen van de profeet, red.).”
De islam
heeft, aldus de titel van Ateş’ bekendste boek, een seksuele revolutie nodig,
van Marokko tot Indonesië.
Die bevrijdt niet alleen vrouwen.
Ateş: “In de hele
islamitische wereld zien we dictatuur, onvrijheid, repressie en onderdrukking.
Het zijn gevolgen van de machtsstrijd uit de begindagen van de islam.
Na de
dood van de profeet Mohammed brak er een politieke rivaliteitenstrijd uit
tussen zijn opvolgers.
In hun ijver de macht te veroveren en een autoritair regime
in te stellen werden vrouwen van de straat gedrukt en werd religieus pluralisme
tenietgedaan.
“Waarom kent
de islamitische wereld geen democratie?
Omdat democratie omarming vereist van
pluralisme en de gelijkheid van man en vrouw.
De opvolgers van de profeet waren
daar fel tegen.
Wanneer we vrouwen haar seksuele rechten teruggeven, geven we
haar ook haar waardigheid en gelijkheid terug en doorbreken we de patriarchale
totalitaire dictatuur… het fascisme.”
Bent u niet bang dat u met dergelijke taal de
islamofobie aanwakkert?
“De angst om
extreem-rechts in de kaart te spelen mag ons niet beletten ons uit te spreken
en geen verandering af te dwingen, of daar tenminste toe op te roepen.
Dit mag
nooit de reden zijn.
Je moet altijd je motivatie onderzoeken.
Mijn reden om de
ongelijkheid tussen man en vrouw aan te kaarten is om meer gelijkheid af te
dwingen en zo terug te keren naar de kern van de islam.”
Voelt u verwantschap met Aisha, de jongste vrouw van
de profeet die later ten strijde trok en een veldslag won?
“Zulke
sterken voorbeelden hebben we inderdaad in de islam. Zelf ga ik het liefst
verder terug, naar de eerste aanhanger van de profeet: Khadija.
Haar unieke
verhaal zou alle islamitische vrouwen moeten inspireren.
Haar relatie met de
profeet en diens eerste vrouw roept grote vragen op over de hedendaagse
man-vrouwverhoudingen tussen moslims.
Ze was ouder dan de profeet, ze vroeg hém
ten huwelijk en niet andersom, ze was zijn werkgever, de donateur van de
beginnende geloofsgemeenschap.
Dat is nu allemaal ondenkbaar.”
Binnen de soennitische islam zijn de poorten naar
ijtihad (herinterpretatie van de oudste bronnen) al bijna tien eeuwen gesloten.
Moeten die deuren open, zodat gelovigen zelf weer heilige teksten kunnen
uitleggen?
“Absoluut.
We moeten ons bewust zijn welk strijd er achter de vaste Korancommentaren
verscholen ligt.
Tijdens het leven van de profeet was de Koran de belangrijkste
gezagsbron.
De gendergelijkheid was toen ook een stuk beter.
De ongelijkheid
zoals we die vandaag de dag nog steeds zien, hangt samen met de opkomst van de
ahadith - niet geheel toevallig door machtsbeluste mannen opgeschreven.
Wie
beweerde dat voor de vrouw de beste moskee haar huis is?
De tweede kalief en
opvolger van de profeet, Omar.
Het was vooral onder zijn heerschappij dat de
patriarchale structuren groeiden.
In de vroegere Mekkaanse periode baden mannen
en vrouwen samen.
Sterker nog: mannen en vrouwen hebben altijd samen gebeden op
de heiligste plek op aarde, de Ka’aba (in Mekka, red.).
Pas in 2006 kwam voor het
eerst de roep van Saudische geestelijken daaraan een einde te maken.
Daarom
moet verandering juist in de moskee beginnen.”
Kritiek is er op het gemengd bidden in uw moskee, en
nog meer op vrouwen die dat ongesluierd doen - vrouwen horen zich te bedekken, zelfs
als ze in hun eentje bidden.
“Er is geen
reden om je te sluieren voor God. De redenen komen van de man, niet van boven.”
Stel, in de islamitische gemeenschap wordt de
scheiding tussen mannen en vrouwen opgeheven. Wat verandert er dan?
“Iedereen
zou veel relaxter zijn.
De relatie tussen man en vrouw wordt dan veel
natuurlijker en gelijkwaardiger.
Tijdens mijn dertig jaar als advocaat en
vrouwenvoorvechter heb ik een enorme strijd van vrouwen gezien voor meer
rechten, meer ademruimte, meer vrijheid en meer persoonlijke keuzevrijheid.
Maar terwijl vrouwen in Noordwest-Europa blijven vechten voor gelijkheid,
zitten er nog steeds veel islamitische vrouwen in diezelfde landen opgesloten
thuis, nergens zo veel als in deze religieuze groep.
“De
islamitische gemeenschap heeft rond de positie van de vrouw heel eigen
problemen.
Die moeten we benoemen en dan onze ruimte opeisen.
De grote
feministische bewegingen uit de jaren zestig eisten de straat op, als
statement: de straat is niet alleen van de man.
Laat moslimvrouwen hetzelfde
doen.”
Onder zware
bewaking trad Ateş onlangs op in het tv-programma ‘De Nieuwe Maan’.
Na de
opnamen viel een jonge liberale vrouw die de moskee nooit bezoekt, de imama
aan. “Herziening van de man-vrouwverhoudingen is belangrijk, maar niet op een
heilige plek, niet in de moskee.”
Een jonge
moslim riep: “Iedere man die beweert niet opgewonden of afgeleid te raken,
liegt of is een heel grote uitzondering.”
Is het dan toch maar niet beter om gescheiden te
bidden?
“Aan
iedereen die dat soort dingen roept heb ik één vraag: ‘Ga je naar een bar of
naar de moskee?’
Als jij niet naast een vrouw kunt bidden zonder over haar te
denken als seksobject, dan heb je geen moskee nodig, maar een psychiater.”
Seyran Ateş:
verdediger van moslima's
Seyran Ateş
(Istanbul, 1963) kwam met haar Koerdische ouders op haar zesde naar Duitsland.
Als advocaat behartigde ze de belangen van moslima’s die slachtoffer waren van
eerwraak, verkrachting, uithuwelijking en incest.
Ze werd in Duitsland vooral
bekend als moslimfeminist.
Ze bekritiseert immigranten die in hun ‘parallelle
maatschappij menen dat het Europese recht niet voor hen geldt, alleen de
sharia; democratie aanvaarden ze niet’.
Haar werk
leverde zoveel doodsbedreigingen op (en een aanslag in de rechtszaal, waar ze
zwaar gewond raakte) dat ze in 2006 haar werk als advocaat tijdelijk moest
onderbreken.
Wel treedt ze op als advocaat voor de Berlijnse overheid in een
rechtszaak aangespannen door een onderwijzeres, die het recht opeist een
hoofddoek te dragen.
Ateş steunt het voorstel van de liberale FDP om het dragen
van hoofddoeken voor kinderen onder 14 jaar te verbieden.
Ze heeft Turkije
verzocht haar Turkse nationaliteit in te trekken, en riep Duitsers van Turkse
komaf op hetzelfde te doen.
Ateş, auteur
van het geruchtmakende ‘Der Islam braucht eine sexuelle Revolution’ (2009),
opende in 2017 de Ibn Rushd-Goethemoskee, in een zaal van een protestantse kerk
in Berlijn.
Deze moskee op ‘seculiere liberale grondslag’ staat voor
mensenrechten, scheiding van kerk en staat en een hedendaagse interpretatie van
de Koran.
De moskee is vernoemd naar de twaalfde-eeuwse liberale Moorse
moslimjurist en filosoof Ibn Rushd (Averroes) en de Duitse dichter Wolfgang
Goethe, die lovende woorden over had voor de islam.
De gezaghebbende
Al-Azharuniversiteit in Caïro vaardigde direct een fatwa (islamitisch oordeel)
uit tegen Ateş’ moskee.
Zij moet al jaren permanent worden beveiligd.
De vele
doodsbedreigingen komen, aldus Ateş, niet uit terroristische IS-hoek, maar van
sterk behoudende moslims in eigen land.
Ateş hekelde
de totstandkoming van een universitair islaminstituut, dat onder meer
imamopleidingen moest verzorgen.
Het initiatief - vorige maand gestrand in
onenigheid - was volgens Ateş gekaapt door conservatieve organisaties.
Seyran Ateş
werd in 2014 onderscheiden met het Bundesverdienstkreuz.
Dit is een
uitwerking van passages uit Mounir Samuels ‘God is groot: eten, bidden en
beminnen met moslims’ (Jurgen Maas; 344 blz. €
19,95). Daarin onderzoekt hij moslimgemeenschappen en de geloofspraktijk
en culturele identiteit van jonge moslims.
Lees ook: Progressieve moslims gaan hun eigen weg
Vooruitstrevende
moslims in Europa zijn zich meer en meer aan het organiseren. Vaak zijn het de vrouwen die er aan
het roer staan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten